Tô Đông Pha và Phật Ấn Thiền Sư
Hồi nhỏ, thường nghe người lớn la rầy các chàng thanh niên thích ăn chơi trác táng là :”Cái thằng đó hư thân mất nết, TỨ ĐỔ TƯỜNG cái gì cũng biết, cũng rành, cũng mê hết á !”. Tôi nghe không biết “TỨ ĐỔ TƯỜNG” là cái gì, chỉ đoán lờ mờ chắc là cái gì đó xấu xa lắm, bèn chạy đi hỏi “Bác Sáu” là thầy dạy chữ Nho cho tôi. Bác nói rằng :”Rán học vài năm nữa đi, lớn một chút nữa rồi bác mới giảng cho mà nghe !”. Bây giờ thì tôi đã “lớn hơn chút nữa” rồi, nhưng Bác Sáu cũng đã ra người thiên cổ rồi. Đành “lên mạng” hỏi ông Google vậy !
TỨ ĐỔ TƯỜNG 四堵牆 là gì mà nghe có vẻ xấu xa làm vậy ? Tra từ điển, thì ra TỨ 四 là số 4; ĐỔ 堵 là Mạo từ, có nghĩa là Bức, Tấm; TƯỜNG 牆 là Vách. Nên TỨ ĐỔ TƯỜNG 四堵牆 là “Bốn bức tường, là Bốn tấm vách” thế thôi, đâu có gì “ghê gớm” đâu ! Ấm ức quá, mới lên mạng hỏi ông Google… À, Thì ra “TỨ ĐỔ TƯỜNG 四堵牆” không có gì xấu xa cả, mà còn là một “Giai thoại Văn chương” cái mới “lý thú” chứ !!! Mời tất cả thân hữu cùng đọc cho vui…
TỬU, SẮC, TÀI, KHÍ.
Như có lần tôi đã giải bày là trong “Đường Tống bát Đại gia 唐宋八大家”(Tám người giỏi tản văn nhất đời Đường và đời Tống) thì cha con của Tô Lão Tuyền 蘇老泉, Tô Thức 蘇軾, Tô Triệt 蘇轍 chiếm hết “ba ghế” rồi. Không nói đến hai người kia, ta chỉ nói đến TÔ THỨC mà thôi.
TÔ THỨC 蘇軾（1037—1101）tự là Tử Chiêm 子瞻, hiệu là Đông Pha Cư Sĩ 東坡居士, nên người đời thường gọi ông là TÔ ĐÔNG PHA 蘇東坡. Ông không những giỏi văn mà còn giỏi về thơ và từ nữa. Kết giao rộng rãi, nên có một người bạn rất thân là Phật Ấn Thiền Sư 佛印禪師, hai người thường hay đối đáp văn thơ và xướng họa qua lại với nhau.
Một hôm, Tô Đông Pha rảnh rỗi nên tìm đến Tướng Quốc Tự ở Kinh đô thăm Phật Ấn để cùng trao đổi văn thơ hay đàm luận về thiền học. Chẳng may Thiền sư đi vắng, Tô Đông Pha bèn ngồi trong thiền phòng uống trà đợi bạn. Chợt nhìn lên vách có một bài kệ mà Phật Ấn Thiền sư đã viết lên đó như sau :
酒色財氣四堵牆， TỬU, SẮC, TÀI, KHÍ, TỨ ĐỔ TƯỜNG,
人人都往裡邊藏； Nhân nhân đô vãng lý biên tàng.
誰能跳出牆圈外， Thùy năng khiếu xuất tường khuyên ngoại,
不活百歲壽也長。 Bất hoạt bách tuế thọ dã trường.
* Có nghĩa :
– Rượu chè, Sắc đẹp, Tiền tài, Tính khí là bốn bức tường, mà…
– Người người đều bị nhốt trong bốn bức tường đó. Nếu như có…
– Ai đó nhảy ra khỏi được cái vòng tường đó, thì…
– Không sống đến một trăm tuổi, cũng phải là trường thọ lắm.
* Ý thiền của bài thơ là :
Thích rượu chè nhậu nhẹt (tửu), mê sắc đẹp chơi bời (sắc), tham hoạnh tài cờ bạc (tài), hay nổi nóng hơn thua (khí). Bốn thứ nầy, Ba thứ thuộc về thực thể : Sờ mó thấy được; Một thứ thuộc về tinh thần, chỉ cảm nhận và khống chế mà thôi. Và một điều đáng đề cập là : Thứ nào cũng có mặt TỐT mặt XẤU của nó cả ! Này nhé…
– TỬU 酒 là RƯỢU CHÈ : Ta thường nghe câu “Nam vô tửu như kỳ vô phong 男無酒如旗無風” Đàn ông mà không có rượu thì như lá cờ mà không có gió vậy : rũ xuống trông rất thảm hại, có gió lá cờ sẽ tung bay phất phới trông rất hùng dũng hiên ngang. Nhưng, tối ngày cứ nhậu nhẹt rượu chè hoài thì sẽ “Tửu nhập tâm như cẩu cuồng tại thị 酒入心如狗逛在市” là : Rượu vào bụng rồi thì như con chó điên chạy nhong nhong ngoài chợ; Vô tích sự và nếu suốt ngày chỉ biết nhậu nhẹt thì sẽ không làm ăn gì được cả !
– SẮC 色 là NỮ SẮC 女色. Đàn ông mà không tha thiết gì đến nữ sắc, thì làm sao có tình yêu, làm sao sinh con đẻ cái để nối dõi tông đường và để nối dõi cho… con người. Ai cũng “pê-đê” hết thì con người sẽ đi đến bước diệt vong mà thôi. Nhưng, “Sắc bất ba đào dị nịch nhân 色不波濤易溺人” là Nữ sắc không có sóng to gió lớn gì cả nhưng dễ làm cho người ta chết đuối ở trong đó. Sóng mắt giai nhân dễ làm chìm đắm con người. Biết bao nhiêu vua chúa ngày xưa mất cả non sông đất nước chỉ vì chữ SẮC nầy.
– TÀI 財 là TIỀN TÀI 錢財. Người đời thường kháo nhau :”Có tiền mua tiên cũng được !” Có Tiền là có tất cả, Tiên trên trời còn mua được, huống là… Và Có tiền thì sẽ có TỬU và có SẮC một cách dễ dàng ! Có tiền sẽ có đời sống giàu sang phú quý, nhà lầu xe hơi, lên xe xuống ngựa… Ai mà không thích ?! Nhưng, “Quân tử ái tài, thủ chi hữu đạo 君子愛財，取之有道”. Có nghĩa : “Người quân tử cũng yêu tiền tài, nhưng chỉ lấy những tiền tài có đạo nghĩa”. Như tiền do tài năng của mình mà có được hay do sức lao động của mình làm ra, chớ không phải do mánh mung lường gạt hay cờ bạc mà có được.
– KHÍ 氣 là TÍNH KHÍ 性氣, là Tính cách và Khí chất của con người; Tính cách đoan trang hòa hoãn, khí chất ôn hòa điềm đạm; Không phải hễ động chút là hờn mát, động chút là giận dỗi, đông chút là nổi trận lôi đình. Tăng Quảng Hiền Văn có câu :”Nhẫn đắc nhất thời chi KHÍ, Miễn đắc bách nhật chi ưu 忍得一時之氣，免得百日之憂”. Có nghĩa : Nhịn được cái giận trong một lúc, có thể miễn đi được cái lo của cả trăm ngày sau đó. Trong Thư pháp ta cũng thường đọc được câu “Nhẫn nhất thời phong bình lãng tịnh, Thoái nhất bộ hải khoát thiên cao 忍一時風平浪靜，退一步海闊天高”, Có nghĩa : “Nhịn một lúc cho trời yên biển lặng; Lùi một bước cho biển rộng trời cao”.
* Diễn Nôm :
Rượu, Tài, Sắc, Khí bốn bên tường,
Người người như bị nhốt trong rương.
Ai đó nhảy rào ra khỏi được,
Sống lâu trăm tuổi thọ miên trường !
Tô Đông Pha và Phật Ấn Thiền Sư
Thấy bài kệ của Phật Ấn Thiền Sư mang một triết lý nhân sinh rất sâu xa, ai mà thoát khỏi được bốn bức tường : Thích Rượu, Mê Tiền, Tham sắc và Tính khí nông nổi chứ ?! Tô Đông Pha bèn gật gù suy gẫm : Mặt XẤU Có thì mặt TỐT cũng phải Có chứ, bèn mài mực cất bút họa lại bốn câu như sau :
飲「酒」不醉量為高， Ẩm TỬU bất túy lượng vi cao,
好「色」不亂真英豪； Hiếu SẮC bất loạn chơn anh hào.
世「財」不義君莫取， Thế TÀI bất nghĩa quân mạc thủ,
和「氣」忍讓氣自消。 Hòa KHÍ nhẫn nhượng khí tự tiêu !
* Có nghĩa :
– Người TỬU lượng cao là người biết uống rượu không để cho say mèm.
– Người anh hào thật sự là người háo SẮC nhưng không để SẮC làm loạn.
– Người quân tử thì không lấy, không tham tiền TÀI bất nghĩa của thế gian.
– Người biết nhịn để giữ hòa KHÍ thì cơn giận sẽ tự nhiên tiêu tan mất mà thôi.
* Diễn Nôm :
Uống rượu không say, tửu lượng cao,
Háo sắc không loạn, chính anh hào.
Tiền tài bất nghĩa không thèm lấy,
Hòa khí nhúng nhường giận hết mau !
Điều lý thú bất ngờ là không ít lâu sau đó, Tống Thần Tông 宋神宗 hoàng đế và Tể tướng Vương An Thạch 王安石 lại đến viếng thăm chùa. Trông thấy hai bài thơ của Phật Ấn Thiền Sư và Tô Đông Pha, nhà vua bèn nổi hứng lệnh cho Tể tướng Vương An Thạch cũng họa lại một bài cho vui. Tể tướng tuân lệnh bèn cất bút viết liền bốn câu sau đây :
世上無「酒」不禮儀， Thế thượng vô TỬU bất lễ nghi,
人間無「色」路人稀； Nhân gian vô SẮC lộ nhân hy.
民為富「財」才發奮， Dân vị phú TÀI tài phát phấn,
國有朝「氣」方生機。 Quốc hữu triêu KHÍ phương sinh Ky(cơ).
* Có nghĩa :
– Trên đời nầy nếu không có RƯỢU thì không có lễ nghi, và…
– Trong nhân gian không có SẮC thì trên đường sẽ vắng người qua lại.
– Dân vì muốn giàu nên phải phấn chấn để làm nên TÀI lộc, của cải.
– Nước phải có cái KHÍ sắc của buổi sáng thì mới có khí thế để đi lên.
* Diễn Nôm :
Đời không có RƯỢU thiếu lễ nghi,
Không SẮC không người đường mấy khi.
Muốn dân giàu phải tìm TÀI lộc,
Nước mạnh KHÍ tràn cứ thế đi.
Quả là giọng điệu của một ông Tể tướng lo cho nước cho dân với cái nhìn của một nhà chính trị. “Vương An Thạch biến pháp 王安石變法” là một cải cách chính sách làm cho dân giàu nước mạnh. RƯỢU là để tế lễ và để tiến hành các nghi thức ngoại giao chớ không phải để nhậu; SẮC dục là khuyến khích dân chúng đẻ nhiều, sinh sản nhiều để tăng cường lực lượng lao động nông nghiệp trong tương lai, chớ không phải đi chơi bời. TÀI là làm ra thêm nhiều của cải vật chất cho dân giàu nước mạnh, chớ không phải đi lường gạt, cờ bạc. Và cuối cùng là KHÍ Thế hừng hực như mặt trời buổi sáng tạo nên cái sức sống (sinh cơ) cho đất nước đi lên, khí nầy là khí thiêng, chớ không phải khí tiết hẹp hòi của những kẻ tầm thường vô tích sự.
Vương An Thạch và Tống Thần Tông
Tống Thần Tông đọc xong bài thơ của Tể tướng Vương An Thạch cũng cảm thấy hứng thú dâng tràn, bèn lệnh cho tùy tùng mài mực và nhà vua cũng đã họa một bài trong niềm cảm hứng vô biên như sau :
「酒」助禮樂社稷康， TỬU trợ lễ nhạc xã tắc khương,
「色」育生靈重綱常； SẮC dục sinh linh trọng cương thường.
「財」足糧豐家國盛； TÀI túc lương phong gia quốc thịnh,
「氣」凝大宋似朝陽。 KHÍ ngưng Đại Tống tự triêu dương !*
* Nghĩa bài thơ :
– RƯỢU trợ giúp cho Lễ, Nhạc và Xã tắc được khương thịnh, còn…
– SẮC thì giúp sinh sản nhiều sinh linh để giữ lấy đạo cương thường.
– TÀI lực, lương thực đầy đủ thì dân giàu nước mạnh,
– KHÍ thế của nước Đại Tống sẽ ngưng đọng như ánh nắng buổi ban mai.
* Diễn Nôm :
RƯỢU hòa lễ nhạc hưng xã tắc,
SẮC tạo sinh linh giữ mối giềng.
TÀI lộc dồi dào dân nước mạnh,
Ban mai Đại Tống ngập KHÍ thiêng.
Đây là khẩu khí của một ông vua, luôn luôn muốn cho lễ nhạc đầy đủ, dân chúng ngày một sinh sản đông hơn để giữ lấy giềng mối (cương thường), dân giàu nước mạnh để cho khí thế của nước Đại Tống luôn được như ánh nắng buổi ban mai.
Vậy thì…
TỨ ĐỔ TƯỜNG 四堵牆 đâu phải chỉ có một mặt XẤU XA như mọi người vẫn nghĩ đâu; Nó cũng có mặt tích cực của Nó đó chớ. Hơn nữa TỬU, SẮC, TÀI, KHÍ là bốn bức tường luôn luôn theo sát và vây lấy quanh ta, có trốn cũng trốn không thoát : RƯỢU hiện diện trong tất cả các mặt vui buồn của cuộc sống. Quan, Hôn, Tang, Tế đều phải có rượu. Có điều phải biết là đừng để cho “uống quá chén” đến nỗi say mèm mất trí. SẮC là tính dục, là một vấn đề “sinh lý” của con người; nên phải biết giữ cho điều độ bình thường, không vượt quá khuôn viên cho phép để đến đổi “Ăn chơi đàng điếm” hay ngoại tình… TÀI là Tiền Tài. Ai cũng phải tìm cách kiếm tiền để sinh sống. Không có tiền thì sống làm sao ?! Nhưng không phải vì thế mà đi lường gạt, trộm cắp, cướp bóc, cờ bạc… KHÍ là Tính khí, phải biết nhẫn nhịn và có lòng vị tha như ông bà đã dạy :”Trách nhân chi tâm trách kỷ, Thứ kỷ chi tâm thứ nhân 責人之心責己，恕己之心恕人” là phải biết :”Lấy cái lòng mình trách người khác để trách mình, và lấy cái lòng mình tha thứ mình để tha thứ cho người khác !“. Không phải đông môt chút là trách mắng, động một cái là nổi trận lôi đình… Nghe thì dễ mà thực hành thì không dễ chút nào cả ! Nên…
TỬU SẮC TÀI KHÍ TỨ ĐỔ TƯỜNG 酒色財氣四堵牆 là “Bất khả bất giới, Bất khả toàn giới 不可不戒，不可全戒” Có nghĩa : “Tứ Đổ Tường không thể không CAI, nhưng lại không thể CAI HOÀN TOÀN được !” Vì nó cũng là MỘT PHẦN trong cuộc sống của chúng ta ! Nhưng cứ hễ nói đến TỨ ĐỔ TƯỜNG là người đời sẽ nghĩ ngay đến : Rượu chè, Trai gái, Cờ bạc, Đĩ điếm… đủ cả các thói hư tật xấu ở trên đời…
Thế mới biết “Tập quán Ngôn ngữ” nó mạnh mẽ biết chừng nào !
Hẹn bài viết tới !
杜紹德
Đỗ Chiêu Đức
